صنایع دستی استان قم مانند سایر مناطق کشور از پیشینه و قدمت دیرینه‌ای برخوردار هستند. استان قم به دلیل موقعیت جغرافیایی کویری، امکانات کمتری برای رونق فعالیت کشاورزی و دامداری داشته است. در نتیجه روستاییان این استان برای امرار معاش به تولید صنایع دستی مشغول شده‌اند. هم اکنون یکی از مهم‌ترین بخش‌های مولد اقتصادی در سطح استان، حوزۀ صنایع دستی است.
همچنین شهر قم به دلیل موقعیت جغرافیایی در طول سال میزبان مسافران داخلی و خارجی زیادی است. صنایع دستی یکی از جاذبه‌های گردشگری شهر مذهبی قم است که بازار پررونقی دارد. از جمله صنایع دستی مهم استان قم قالی دستباف، معرق‌کاری، منبت‌کاری، کاشی و سفال، خرمهره‌سازی، سنگ‌تراشی، خراطی چوب، تراش سنگ‌های قیمتی و انگشترسازی هستند.
قالی دستباف
یکی از مهم‌ترین صنایع دستی قم با قدمتی طولانی، فرش‌های دستباف است. هنرمندان قمی در حوزۀ قالی‌بافی فعالیت چشمگیری داشته‌اند. لذا باعث مهاجرت برخی از قالی‌بافان از سراسر کشور، به این استان شده‌اند. در زمان‌های گذشته عشایر و روستاییان قم به این حرفه مشغول بودند. ولی در اوایل قرن بیستم و با ورود تجار کاشانی به قم، دارهای جدید وارد این شهر شدند. امروزه مردان و زنان با سلیقۀ قمی در کارگاه‌های تولیدی خانگی و کارگاه‌های شهر مشغول به بافت قالی‌های دستباف، قالی‌های گل ابریشم، کرک و تمام ابریشم هستند که این امر نقش مهمی را در اقتصاد خانواده رقم می‌زند. البته بافندگان فرش ابریشم در قم بیشتر زنان هستند.
مواد به‌کار رفته در قالی‌های قم، ابریشم، پشم و کرک را شامل می‌شوند. همچنین نقوش طرح‌های لچک ترنج، شاه عباسی، جوشقانی، شکارگاه، محرابی نمایانگر این هنر اصیل ایرانی هستند.
فرش ابریشم دستباف قم از نفیس‌ترین صنایع دستی است که از لحاظ رنگ آمیزى، طرح و نقشه اصیل ایرانی و کیفیت آن، در دنیا رتبۀ اول را داراست و در کشورهای اروپایی دوست‌داران بسیاری دارد. از ویژگی های فرش ابریشم استان قم این است که به اندازه‌ای زیبا و ظریف بافته می‌شود که در نگاه اول به نظر می‌رسد که یک تابلوی نقاشی است.
خرمهره
یکی از معروف‌ترین صنایع دستی قم خرمهره است که قدمت ساخت آن به حدود پنج هزار سال پیش و به دورۀ هخامنشیان و اشکانیان، همزمان با ساخت کوره‌های ذوب مس می‌رسد. باستان‌شناسان خاستگاه تولید خرمهره را ایران می‌دانند. این صنایع دستی نفیس توسط شاهزاده‌های ایرانی به مصر فرستاده شده است. خرمهره، یک سنگ آبی رنگ یا فیروزه‌ای است که برای دفع چشم زخم و دفع انرژی‌های منفی کاربرد دارد. همچنین رنگ آبی ملایم از منظر روانشناسی بسیار آرامش‌بخش است. البته گاهی برای زیبایی و استفاده در صنایع دستی دیگر مثل منسوجات نیز به کار می‌رود.
برای تولید خرمهره، در ابتدا گل مخصوص آماده شده را به اشکال مختلف درمی‌آورند و سپس این ماده را پخت می‌کنند. این گل مخصوص از سیلیس (سنگ چخماق، ریگ سفید) ساخته می‌شود که امروزه برای چسبندگی به آن سریش و در گذشته کتیرا اضافه می‌کردند. همچنین، پخت آن حدود ۹ ساعت در کوره‌های با درجه حرارت حدود ۱۰۰۰ درجه سانتیگراد انجام می‌شود.
سنگ تراشی
ساخت انگشترهایی زیبا با استفاده از تراش سنگ‌های قیمتی و نیمه قیمتی از دیگر صنایع دستی قم است، که درآمد اصلی بخش زیادی از مغازه‌داران اطراف حرم حضرت فاطمه معصومه (س) را شامل می‌شود. در نزدیک حرم مطهر، نماد انگشتر کار شده با نگین‌هایی از انواع سنگ‌ها، در محل عبور و مرور زائران نصب شده است.
معرق کاری کاشی
یکی دیگر از صنایع دستی قم است که طی آن نقوش مختلف از رنگ‌های متفاوت کاشی را تراشیده و در کنار یکدیگر قرار می‌دهند و یک کاشی با ابعاد بزرگ‌تر تولید می‌کنند. طراحی این نقوش گاهی از نقش‌های گره‌کشی و گاهی از نقش‌های مختلف مانند گل و بوته، اسلیمی، ختایی یا خطوط مختلف هستند. این کاشی‌ها زینت‌بخش بناهای تاریخی محسوب می‌شوند.
معرق کاری چوب
این هنر اصیل در استان قم از شهرت و معروفیت بسیاری برخوردار است. تابلوهای معرق بسیار نفیس و ارزشمند از شاخص‌ترین آنهاست. همچنین این هنر در ساخت مبلمان نیز کاربرد دارد. برای تولید تابلوی معرق ابتدا روی سطح چوب، نقوش مد نظر را حک کرده و پس با کمک ابزار نجاری داخل آن را خالی و در نهایت با چوب‌های رنگی و قطعات سنگی، فلزی، سرامیکی جای خالی را پر می‌کنند.
کاشی کاری
کاشی‌کاری هفت رنگ هنر منحصربه‌فرد این شهر است، این هنر یک نمونه‌ای از سبک کاشی‌کاری است که به عنوان یکی از صنایع دستی قم، از رونق اقتصادی بسیار خوبی برخوردار است. این صنعت از نظر تولید و اجرای کار نسبت به معرق دارای سرعت بالاتری است و شامل رنگ‌های سیاه، سفید، لاجوردی، فیروزه‌ای، قرمز، قهوه‌ای، سبز، زرد، حنایی و طلایی می‌شود. طرح و نقش و خطوط مذهبی پس از کشیده شدن روی کاشی‌های سفید، قلم‌گیری شده و با لعاب و رنگ‌های مخصوص رنگ آمیزی می‌شوند.
قلم‌گیری یکی از مراحل تولید کاشی هفت رنگ است که با یک نوع جوهر مشکی مخصوص، تمامی دور خطوط را قلم‌گیری می‌کنند و باعث برجسته شدن طرح و در نهایت تثبیت رنگ بر روی نقوش و خطوط می‌شوند و بعد با پخت متفاوت حدود ۱۰۰۰ تا ۱۱۵۰ درجه سانتیگراد به کوره می‌رود. این تولیدات کار دست، هم اکنون به کشورهایی همچون چین که قطب صنعتی جهان را داراست، صادر می‌شوند.
خراطی چوب
یکی از صنایع دستی شهر قم خراطی چوب است که با قدمت بیش از ۶۰۰ سال امروزه در بازار قدیم قم تولید می شود.
رنگ رزی
به دلیل بافت فرش دستباف در قم، این صنعت یکی از پررونق‌ترین صنایع در روزهای قدیم این شهر محسوب می‌شد.
منبت کاری
این صنعت یکی از مهم‌ترین صنایع دستی قم است. در این هنر ابتدا نقش مورد نظر را بر روی چوب که معمولاٌ از جنس گردوست طراحی می‌کنند و به کمک ابزارهای مخصوص به حکاکی و کنده‌کاری بر روی چوب می‌پردازند.
این صنعت که نشان‌دهندۀ سلیقه و نبوغ هنرمندان قمی است، در تولید، طراحی و منبت‌کاری اشیای تزیینی و تشریفاتی مانند منبت‌کاری مبل‌های استیل جلوه بخش منازل ایرانی می‌شود. در این هنر، هنرمندان بیشتر از نقوش اصیل که شامل طرح‌های اسلیمی و ختایی یا گل و بوته است، استفاده می‌کنند.
مهر و تسبیح
از جمله معروف‌ترین سوغات مناطق مذهبی و زیارتی است. تسبیح مجموعه‌ای از مهره‌های گرد از گل پخته یا سنگ‌های رنگین است که به نخ می‌کشند. امروزه با پیشرفت تکنولوژی و دستگاه‌های تسبیح‌ساز، تسبیح‌های دست‌ساز کمتر یافت می‌شوند.
منسوجات سنتی
این محصولات که به کمک ابزارهایی ساده و با دست بافته می‌شوند، یکی دیگر از صنایع دستی قم به حساب می‌آیند. نواربافی، عبابافی، خورجین‌بافی، شعربافی چند نمونه از این صنایع هستند که کاربرد آنها در تزیین وسایل منزل، شال، لباس و سجاده است.
سفالگری
وجود خاک مرغوب در استان قم باعث رونق حرفۀ سفالگری در این شهر گشته است. پیدا شدن ظروف سفالی در تپۀ تاریخی صرم با قدمت ۵۲۰۰ سال، نشانگر سابقۀ تاریخی این صنعت در این شهر است. از گل رس و یا گل حاصل از سنگ‌های کائولن و کوارتز، انواع ظروف سفالی ساخته می‌شوند و سپس با کنده‌کاری، نقاشی و یا نقوش برجسته بر روی آنها، زیبایی خاصی را روی کار ایجاد می‌کنند و پوششی لعابی به آن می‌دهند.
تولیدات سفال قم شامل انواع محصولات کاربردی مثل گلدان‌های سفالی، تزیینی، قالبی، چرخ‌ساز و غیره است که با توجه به نیاز بازار تولید و عرضه می‌شوند. استفاده از لعاب با رنگ‌های مختلف و به‌کارگیری نقوش سنتی اسلامی از شاخصه‌های سفال قم هستند.
مروار بافی
از دیگر صنایع دستی استان قم می‌توان از مرواربافی نام برد. این مورد از صنایع دستی جزو صنایع نوپا در این شهر هستند. این هنر نوعی از حصیربافی است که در مناطق شمالی ایران از رواج بیشتری برخوردار است. مروار از رشته‌های حاصل از الیاف سلولزی است که با ابزار ساده‌ای، بافته می‌شود و پس از تمیز کردن، در آب جوش قرار می‌دهند تا سطح رویی آن گرفته شود. بعد از آن در محصولاتی مانند انواع ظروف، سبد میوه، صندلی، جالباسی ، یا در ساخت مبلمان استفاده می‌کنند.
گیوه بافی
به خاطر وجود آب‌وهوای گرم و خشک استان قم، یکی از هنرهای کهن این استان گیوه‌دوزی یا گیوه‌بافی است. چون گیوه در فصل گرما، از عرق کردن پاها جلوگیری می‌کند.
نقاشی سنتی
انواع نقاشی بر روی شیشه، چوب، سفال، چینی، چرم، نقاشی دیواری از دیگر صنایع دستی این شهر هستند. نقوش اسلیمی، ختایی، جانوری و شکارگاه، نقوشی هستند که در آثار هنری استان قم بیشتر به چشم می‌خورند.
از دیگر صنایع دستی استان قم می‌توان منبت‌کاری، سرامیک‌سازی، کاشی‌کاری، درودگری، سنگ‌تراشی و حکاکی سنگ، تزئینات معماری، شیشه‌گری، انگشترسازی، چلنگری و قلم‌زنی را نام برد.
نگاهی گذرا به برخی خدماتی که توسط مهمانداران و پرسنل تشریفات در قطارهای ۵ ستاره فدک ارائه می شود:
[stextbox id=’info’ direction=’rtl’]
- سرو پیش غذا / غذای اصلی گرم به همراه نوشیدنیهای انتخابی / و دسر
- ارائه نوشیدنی گرم و سرد برحسب درخواست، به صورت نامحدود(چای، نسکافه)
- ارائه سرویس خواب با کیفیت بالا و متمایزنسبت به سایرقطارها
- مجهز به سیستم صوتی و تصویری پیشرفته IPTV با قابلیتهایی از قبیل انتخاب از طیف متنوعی از فیلمها، انتخاب موسیقی و نمایش ادعیه
[/stextbox]
شما عزیزان می توانید در هر لحظه از شبانه روز برای خرید بلیط قطار مشهد قم رفت و برگشت از خدمات قطار فدک استفاده کنید.
قطار فدک رمز یک سفر با کیفیت می باشد.
[stextbox id=’info’ direction=’rtl’]
در صورت نیاز می توانید با شماره زیر با ما در ارتباط باشید
[/stextbox]
