مسجد جامع چیست؟ مساجد جامع اماکن مذهبی هستند که معمولا در مرکز شهرها و نزدیک بازارها و محل رفت و آمد مردم احداث می‌شدند. برگزاری نماز جمعه، مراسم و محافل سیاسی و مذهبی و گاهی نیز فعالیت های آموزشی و سخنرانی های مقامات هم در آن جا برگزار می شد. به دلیل اهمیتی که این مساجد برای حاکمان داشتند، بهترین استادکاران ایرانی برای احداث آن به کار گرفته می شدند. شاید برایتان سوال باشد قدیمی ترین مسجد قم کدام است؟ پس در این مقاله همراه ما باشید تا در مورد تاریخچه مسجد امام حسن عسگری قم یا مسجد جامع قم بیشتر بدانید.
سال ساخت مسجد امام حسن عسگری قم
زمان ساخت مسجد جامع قم یا مسجد امام حسن عسگری به قرن ۶ هجری و مقارن با حکومت سلجوقیان نسبت داده شده است، به روایتی دیگر به دستور امام حسن عسگری توسط نماینده آن حضرت در قرن سوم هجری ساخته شده است. این مسجد در نوع خود از مساجد منحصر به فرد در دنیای اسلام شناخته می شود که در تمامی ادوار نیز مورد توجه بزرگان و علما بوده است.
مسجد جامع قم، دارای بنایی با مساحت حدود ۶ هزار متر مربع می باشد که ساخت و احداث آن، در چندین دوره ی مختلف، صورت گرفته است. این عمارت کهن دارای قسمت های متعددی از جمله سردر ورودی، صحن، ایوان، گنبدخانه و شبستان می باشد. روایات حاکی از آن است که گنبدخانه‌ی این مسجد، قبل از دیگر قسمت های این مسجد بنا شده است.
معماری مسجد جامع قم
معماران و سازندگان این اثر تاریخی کهن، برای ورودی این مسجد دو درب در نظر گرفته اند، که یکی در بخش غربی بنا می باشد و به عنوان ورودی اصلی شناخته می شود و دیگری در کوچه ای فرعی و متصل به شبستان های واقع در شمال عمارت می باشد.
از جمله ویژگی‌های هنر معماری ایرانی در این بنا کاشی کاری های انجام شده توسط هنرمندان خوش ذوق ایرانی می باشد که جلوه و جلال خاصی به این بنا باشکوه داده است. همچنین وجود مقرنس‌کاری ها و کتیبه‌های قرآنی در این مسجد جامع، ارزش و اهمیت آن را چندین برابر کرده است. می توان مقرنس کاری را از صنایع دستی قم که طرفدارارن زیادی نیز دارد دانست. علاوه بر آن تزیینات آجری وگچ بری نیز جزؤ تزیینات مسجد بشمار می رود.
سر در ورودی مسجد جامع قم
از طرف غربی ایوان در قسمت ورودی صحن مسجد، سر در ورودی به دهانه شش متر، عرض دو متر وارتفاع هشت متر با دیوار سفید کاری و پوشش مقرنس گچی از زمان فتحعلی شاه وجود دارد.
در قسمت کمر آن کتیبه ای کمربندی از کاشی خشتی با زمینه لاجوردی قرار گرفته است که روی آن با خط ثلث، آیات یا ایها الذین امنوا اذا نودی للصوه…. و الله خیر الرازقین و در پایان کتیبه نیز جمله قل الحاج شیخ عباس مصباح زاده ۱۳۸۱ قمری نوشته شده است. در دو سمت ایوان، جرزی آجری قرار دارد که در کنار آن از دو طرف، صفحه ای محرابی با پوشش مقرنس قرار گرفته است که از دو طبقه تشکیل شده.
صحن مسجد جامع قم
صحن مسجد قم زمینی است به شکل مستطیل که چهار طرف آن با گنبد، شبستان ها، گوشواره ها، زیرزمین، سر در ورودی، ایوان شمالی و جنوبی محصور شده است. در وسط صحن مسجد، حوضی وجود دارد که زیبایی خاصی به آن داده است. همچنین در گذشته در وسط این حوض، آب انباری وجود داشته که امروزه مسدود شده است.
در شب های تابستان نماز جماعت درصحن مسجد اقامه می شود که دارای هوایی مطبوع و دل پذیر می باشد.
ایوان قدیمی ترین مسجد قم
از زیباترین و با شکوه ترین بناهای این مسجد می توانیم به ایوان بسیار مجلل آن اشاره کنیم. ایوان مسجد جامع قم تناسب و زیبایی بی نظیری دارد. در توصیف این ایوان می توان گفت که مظهر اعتدال و توازن می باشد، زیرا تمام اجزا و قسمت های آن درست در جای خود قرار گرفته است . مقرنس آن با نقشه ی زیبا و جالبی طراحی شده است و در برگیرنده دو کوه طبقه طبقه شده و معلق در دو طرف آن می باشد که مانند دو گنبد پنج طبقه به نظر می رسد که هر طبقه ی آن دارای پنج قطار با پنج حوضچه بزرگ و کوچک است.
لبه ایوان نیز از دو قوس بالا و طرفین نیز به صورت گیلویی و همچنین روی آن طره برنجی پیچی از کاشی فیروزه فام به کار برده شده است که شبیه آثار قرن هشتم می باشد. این لبه ایوان، منظره آن را بسیار زیباتر کرده است.
در پیشانی ایوان و دو طرف ایوانچه آن کتیبه ای به طول بیست وهشت متر وعرض یک متر از کاشی های خشتی قرار گرفته است. روی این کاشی های خشتی، با خطوط ثلث، نسخ و ریحانی، به صورت متداخل آیه ای از سوره مبارکه نور الله نورُ السموات والارض مثل نوره کمشکوه فیها مصباح المصباح فی زجاجه الزجاجه…. کانها کوکب دری یوقد من شجره مبارکه زیتونه لا شرفیه ولاغریبه یکاد زیتها یضی ءُ و لولَم تمسسه نارٌ نورٌ علی نور نوشته شده است.
مقصوره مسجد جامع قم
در طرف جنوبی ایوان مسجد، مقصوره ای به ارتفاع ۳۰ متر و دهانه ۲۳ متر وجود دارد که در ضلع جنوبی آن محراب بزرگی قرار گرفته است و در اطراف محراب مشبک هایی برای هویه هوا کار گذاشته شده است.
در طرفین محراب نیز پله هایی تعبیه شده که امام بتواند خود را به منبر برساند. ضلع شمالی آن نیز سه درگاه بزرگ و کوچک به طرف ایوان قرار گرفته ونیز از طرف شرقی و غربی آن هم دو درگاه به دو گوشواری که در دو طرف قرار دارد، گشوده می شود.
بر روی کمر مقصوره کتیبه ای کمربندی از گچ بری وجود دارد که به خط ثلث ممتاز شیخ محمد حسن قمی روی آن سوره تبارک نوشته شده است.
انتهای آن نیز عباراتی نوشته شده که نشان از تعمیر مقصوره واحداث شبستان ها از طرف فتحعلی شاه بوده ست که البته بیشتر آن ساییده شده و قابل خواندن نمی باشند و فقط در ضلع غربی آن، نام فتحعلی شاه قابل خواندن است.
شبستان های مسجد جامع قم
در مقابل ایوان صحن وسیعی وجود دارد که از سه طرف به شبستان های زیبای چشمه پوشی می باشد که به زمان فتحعلی شاه متعلق است.
قدمت شبستان شرقی مسجد قم از بقیه شبستان ها بیشتر می باشد. این شبستان دارای نه ردیف سه چشمه ای بر روی هجده ستون شش ضلعی و نه ستون چهار ضلعی می باشد که با درهای آهنی شیشه ای پوشیده شده است.
همچنین شبستان غربی دارای نه درگاه سه ردیفه می باشد که در انتهای آن نیز سردابی سراسری وجود دارد که ازطرف محمد حسین خان نظام الدوله شاهسوند ملقب به شهاب الملک که بانی گلدسته های طلایی صحن عتیق نیز بوده است، احداث شده است. که این خود باعث شده کف شبستان یک متر بالا آورده شود و همین موجب شده از جذابیت آن کاسته شود.
شبستان شمالی به دلیل وجود ایوان شمالی، از جلو به دو قسمت تقسیم شده است که از هر طرف دارای دو چشمه می باشد ولی از قسمت آخر بهم متصل می باشند.
یکی دیگر از نکته های معماری مسجد جامع قم، شاخص تعیین زمان نماز است. این شاخص در قسمت شمالی مسجد، روی تخته سنگی حک شده و بر اساس قرار گیری آفتاب روی آن می توان زمان ظهر شرعی را شخیص داد.
موقعیت مکانی مسجد جامع قم
این مسجد در مرکز شهر و در خیابان آذر قرار گرفته است. فاصله مسجد جامع با حرم حضر معصومه(س) حدوداً ۲ کیلومتر می باشد.
برای سفر به قم و بازدید از مسجد جامع قم می‌توانید از قطار تهران اهواز فدک استفاده کنید.
خدماتی که در قطارهای ۵ ستاره فدک ارائه می شود:
- سرو پیش غذا / غذای اصلی گرم به همراه نوشیدنیهای انتخابی / و دسر
- ارائه نوشیدنی گرم و سرد برحسب درخواست، به صورت نامحدود(چای، نسکافه)
- ارائه سرویس خواب با کیفیت بالا و متمایزنسبت به سایرقطارها
- مجهز به سیستم صوتی و تصویری پیشرفته IPTV با قابلیتهایی از قبیل انتخاب از طیف متنوعی از فیلمها، انتخاب موسیقی و نمایش ادعیه
شما عزیزان می توانید در هر لحظه از شبانه روز برای خرید بلیط قطار مشهد قم رفت و برگشت از خدمات قطار فدک استفاده کنید.
قطار فدک رمز یک سفر با کیفیت می باشد.
در صورت نیاز می توانید با شماره زیر با ما در ارتباط باشید
