درویش محمد کارندهی معروف به محمد عارف عباسی یا همان پیر پالاندوز است. در تاریخچه‌ی ساخت آرامگاه پیر پالاندوز آمده که اصل مقبره متعلق به شخصی به نام ابونصر سراج طوسی بوده است.
در طی سال‌های بعد اما این آرامگاه به پیر پالاندوز منسوب گردید، درهرحال تاریخ محصولی است که نمی‌توان بازگشت و مرغوبیت بذرهای آن را بررسی کرد و باید به شواهد و قرائن در دست بسنده کرد.
حقیقتی که نباید از یاد برده شود این است که امروزه اصلی که سبب می‌شود اکثر مقابر تاریخی‌ترمیم و نگهداری شوند، قدمت و هنر معماری بکار برده شده در این مقبره‌ها است. در مورد زیارتگاه پیر پالاندوز نیز همین مسئله صادق است چراکه یکی از زیباترین و بهترین شکل معماری دوره صفوی در اینجا بکار برده شده و همین دلیل محکمی است تا درترمیم و تعمیر آن همت گماشته شود.
بر همین اساس در این مقاله تاریخچه‌ای از زندگی‌نامه‌ی پیر پالاندوز بیان خواهد شد و زیارتگاه پیر پالاندوز موردبررسی قرار خواهد گرفت درنهایت نیز اطلاعاتی از فرقه‌ی ذهبیه و چگونگی دسترسی به آرامگاه واعظ پیر مشهد گفته خواهد شد.
-
پیر پالاندوز که بود؟
-
فرقه ذهبیه چگونه راه و روشی است و مریدان ذهبیه که بودند؟
-
چگونه به مقبره پیر پالاندوز برسیم؟
پیر پالاندوز که بود؟
پیر پالاندوز از صوفیان و عرفای نامی زمان خودش بود، وی همچنین سلسله‌ی ذهبیه را بسیار می‌ستود و از نوشته‌های به‌جامانده این‌طور برداشت می‌شود که یکی از شیوخ شاخه عرفانی ذهبیه نیز بوده است.
در نگاهی کوتاه به زندگی این شیخ پیر درمیابیم که با شیخ بهایی هم‌دوره بوده و این دو چندین بار نیز به طرق مختلف با یکدیگر دیدار داشته‌اند. در ابتدا شیخ بهایی هیچ‌چیز در مورد این پیر دانا نمی‌دانست اما پس از مدتی کیمیای دل این عارف بزرگ بر او آشکار شد.
پیر پالاندوز بانام اصلی شیخ محمد عارف عباسی، شهرت خود را از طریق دوخت کفش و پالان‌های پاره‌ی مردم به دست آورد. البته بعضی او را با نام «شیخ محمد عارف کارندهی(کاردهی)» نیز می‌شناسند، چراکه محل تولد او در روستای کارده در نزدیکی مشهد بوده است.
این شیخ پیر با اینکه عارفی بلندپایه در زمان خودش بود اما از طریق پالان‌دوزی روزگار می‌گذراند و بسیار تواضع و افتاده می‌نمود. از بازمانده‌های ارزشمند او هفت سوره از قرآن به خط ثلث است که به زیبایی تمام بر مسند کاغذ نشسته است و نشان از توانایی این مرد عارف در هنر خطاطی دارد.
|
پیر پالاندوز از صوفیان و عرفای نامی و یکی از شیوخ شاخه عرفانی ذهبیه بود که در دوره شیخ بهایی می‌زیست. اگرچه در ابتدا شیخ بهایی هیچ‌چیز در مورد این پیر دانا نمی‌دانست اما پس از مدتی کیمیای دل این عارف بزرگ بر او آشکار شد.
|
از مهم‌ترین ویژگی‌های پیر پالاندوز قناعت‌پیشگی و طمع‌کار نبودن او در مال دنیا بود به‌گونه‌ای که همیشه می‌فرمود «دلت را کیمیا کن». آن‌طور که از برگ تاریخ‌های به‌جامانده برداشت می‌شود ایشان علاوه بر عرفان در کیمیاگری و خطاطی نیز تبحر خاصی داشتند.
اما با وجود تمام این کرامات والا زندگی راحت را برای خود نپسندیده و با زحمت و تلاش روزگار خود را می‌گذراند تا نشان دهد که راه معرفت در باور به یگانگی خدا و توکل بر بزرگی و توانایی اوست و خدمت به مردم و ایثار حاصلی بس بزرگ دارد که هیچ کیمیایی یارای آن نیست که قلوب مردم را نسبت به کسی نرم کند و خداوند را راضی نگه دارد، مگر زندگی درراه طاعت خدا و شاد کردن دل دیگران.
از مواردی که در مورد زندگی پیر پالاندوز بسیار قابل‌توجه است، کناره‌گیری وی از ارشاد طالبان بود. پس از رحلت شیخ تاج‌الدین حسین تبادکانی، رهبران دروغین از گوشه و کنار ایران سر برآوردند و شروع به ارشاد و رهبری نمودند در این حین پیر پالاندوز خود را از میان غوغای مریدان بیرون کشید و گوشه‌ای خلوت برای خود گزید و مشغول مناجات با حق گردید.
گفتنی است که در دفتر تاریخ وجود دارد که چندین بار از عالم غیب صراحتاً اعلام شد که حق ندارد مسند ارشاد را رها کند و او بی‌توجهی کرد و سرانجام خود قائم آل محمد بر دکانش حاضرشده و با عصبانیت او را نگریستند، همین الهام سبب شد رعشه‌ای سخت بر جان شیخ افتاده و یقین کند که دیگر جای خالی کردن میدان نیست و باید وظیفه‌ی والای خود را به شکلی درست انجام دهد.
پس از این ماجرا شیخ پیر مشهد یک سال درگیر بیماری شد و با آن دست‌وپنجه نرم کرد، اما وقتی آرام‌آرام رو به بهبودی رفت از بستر بیماری برخاسته به ارشاد مردم پرداخت. دوستداران و مریدان وی رفته‌رفته زیاد شدند و پس از مدتی به‌واسطه‌ی محبتی که از امام هشتم در دل داشت میان مردم بسیار محبوب گشت.
همین دلیلی شد تا جدا از شخصیت بزرگ‌منشانه این شیخ پیر، به سبب همسایگی با امام هشتم به بررسی زندگی و آرامگاه او بپردازیم و آرامگاه پیر پالاندوز را بهتر بشناسیم.
|
در حقیقت از دلایلی که سبب معروف شدن شیخ محمد عارف عباسی گردید، پیشه‌ی وی بود، او کفش‌دوزی می‌کرد و از این راه امرارمعاش می‌نمود. عرفان شناسی و دانش والای وی سبب شد بعدها موردستایش مردم واقع‌شده و برایش آرامگاهی در نظر بگیرند.
|
در تاریخچه‌ی ساخت و ترمیم آرامگاه پیر پالاندوز آمده که، بنای اولیه زیارتگاه پیر پالاندوز در زمان سلطنت سلطان محمد خدابنده صفوی و با تلاش و کوشش قنبرعلی‌بن خواجه حسین ساخته شد، درواقع احداث این بنا به سال ۹۸۵ هجری قمری بازمی‌گردد.
این بنا بارها تعمیر شده بود اما بیشترین میزان ترمیم و حتی دوباره‌سازی آن در زمان نوسازی حریم حرم مطهر پس از پیروزی انقلاب اسلامی انجام شد و بدین ترتیب مقبره پیر پالاندوز تخریب و مجدداً بازسازی شد.
این اثر تاریخی دوره صفوی در جوار حرم مطهر امام رضا(ع) و در نزدیکی ورودی اصلی آن یعنی ورودی نواب صفوی قرار دارد. در نگاهی دیگر، بنای آرامگاه پیر پالاندوز هفتصد سال پس از شهادت امام رضا(ع) ساخته‌شده است، بنابراین قدمتی کمتر از حرم مطهر ایشان دارد اما همسایگی با این امام رئوف در میزان شهرت و محبوبیت آن بی‌تأثیر نبوده است.
گویی بخشندگی و مهمان‌نوازی امام سبب شده شیخ پیر ما نیز از دعای زائران بی‌نصیب نماند و آن‌ها پس از زیارت حریم عشق به دیدار مقبره پیر پالاندوز بروند، حتی این همسایگی انگار عطری آسمانی به درودیوار آرامگاه پاشیده و حسی دارد که آرامش را راهی دل می‌کند.
شکل کلی بنا دارای یک ایوان ورودی است و فضای بیرونی به‌صورت مکعب ساخته‌شده است. گفتنی است که تمام کاشی‌کاری‌های این بنا به دوره صفوی برمی‌گردد. متأسفانه در طرح نوسازی حرم مطهر که بعد از انقلاب اسلامی انجام شد، این مقبره نیز تخریب و دوباره بازسازی شد.
[irp posts=”3145″ name=”جاذبه گردشگری ایران”]
در خلل این مرمت‌ها کاشی‌هایی که قبلاً به‌صورت زرین‌فام و شش‌ضلعی ساخته‌شده بودند، دوباره تعمیر شده و در جای خود قرار گرفت از سویی این تخریب سبب شد کتیبه‌های دور آن‌ها به‌طورکلی از بین برود.
اشاره‌کرده بودیم که از پیر پالاندوز خط ثلثی از قرآن باقی‌مانده است به همین سبب تزیینات نقاشی بالای آزاره با کاشی‌کاری‌هایی به خط ثلث تزیین‌شده‌اند که قبلاً به این شکل نبود.
سنگ آزاره یا سنگ تیشه به سنگی گفته می‌شود که دورتادور بنا و در پای دیوار نصب می‌شود و ساختمان را از نفوذ عواملی چون رطوبت حفظ می‌کند. سنگ آزاره می‌تواند ساده یا دارای تزیینات باشد که در این مقبره تاریخی با کاشی‌کاری‌هایی نخودی و آبی شکل به زیبایی تمام این بخش را نیز زینت داده‌اند.
لازم به ذکر است که رنگ گنبد نیز در ابتدا فیروزه‌ای یکدست و ساده بود اما پس از مرمت با کاشی‌های هندسی شکل به رنگ ترکیبی نخودی و آبی فیروزه‌ای مزین گردید. دورتادور آن را نیز چند ستاره‌ی هشت پر پوشانده‌اند که داخل آن‌ها تسبیحات اربعه با خطی زیبا نوشته‌شده است.
شکل کلی مقبره بازمانده‌های نقاشی از آن بنا را منسوب به دوره صفوی معرفی می‌کند و در کتیبه‌ای مربعی شکل و سفید این اطلاعات همراه با تاریخ ۹۸۵ هجری قمری کنده‌کاری‌شده است.
این بنا در ابتدا تنها به شکل آرامگاهی ساده بود که افراد کمی به آنجا سر می‌زدند که آن‌ها هم نمی‌دانستند پیر پالاندوز که بود. اما در خلل این مرمت‌ها و تعمیرات فضاهای اطراف آرامگاه توسعه پیدا کرد و یک حیاط نیز به آن افزوده شد که چند رواق را نیز در بردارد، بدین شکل پس از شیخ پیر ما، چند شخصیت دیگر نیز در این مکان به خاک سپرده شدند.
مرمت‌های صورت گرفته در آرامگاه پیر پالاندوز سبب شناساندن او به زائران امام رضا(ع) گردید و پس‌ازآن این مقبره پذیرای افراد بی‌شماری شد. مقبره پیر پالاندوز در اردیبهشت‌ماه سال ۱۳۶۵ به‌عنوان یکی از آثار ملی ایران به ثبت سازمان جهانی یونسکو رسیده است.
[irp posts=”2872″ name=”تور مشهد با قطار ارزان”]
فرقه ذهبیه چگونه راه و روشی است و مریدان ذهبیه که بودند؟
این فرقه یکی از سلسله فرقه‌های صوفی منشانه اسلامی است که در ایران و در چند کشور دیگر پیروانی دارد. این فرقه به‌عنوان تصوف شیعی نیز شناخته می‌شود به این معنا که پیروان آن از دوستداران ائمه و اهل‌بیت نیز هستند.
قدمت این فرقه به قرن سوم هجری قمری برمی‌گردد و پیر پالاندوز نیز یکی از پیروان آن بوده است. از دیگر شیوخ معروف و پیرو این سلسله می‌توان شیخ احمد غزالی و شیخ نجم‌الدین کبری را نام برد.
از شهرهایی که جمعی از پیروان این فرقه وجود دارند و تعدادشان نسبت به سایر شهرها بیشتر است می‌توان خراسان، خوزستان، آذربایجان و چند شهر دیگر را نام برد. از مهم‌ترین ویژگی‌های این فرقه این است که تمام روسای آن علم کیمیاگری را به‌حداعلا می‌دانند و در عوض همچون طلا نیز ناخالصی و غلوغش در شخصیت خود ندارند و تا کسی به این درجه از عرفان نرسد حق رهبری را ندارد. ویژگی دیگر این فرقه این است که تمام مریدان آن شیعه بوده و در میانشان کسی از فرقه‌ی سُنی وجود ندارد.
ذهبیه در ابتدا در خراسان قدیم دیده‌شده، از سران آن می‌توان میر سید علی همدانی و خواجه اسحاق ختلانی را نام برد. از قرن نهم تا یازدهم تنها همین منطقه مرکز تجمع مریدان این فرقه بوده و پس از مدتی مرکزیت این طریقت به شیراز منتقل شد و سپس به اصفهان راه یافت.
از میان تمام سلسله و فرقه‌های صوفی گری اسلامی تنها فرقه‌ای که جزء ایران خانقاه ندارد فرقه‌ی ذهبیه است و تا امروز نیز فعالیت‌های خود را ادامه داده است. این فرقه نیز چون تمام فرقه‌ها برای خود آئین مشخصی دارد که یکی از مهم‌ترین آن‌ها برگزاری مراسم خانقاهی است.
از نکاتی که سبب تمایز این سلسله از دیگر فرقه‌ها می‌شود این است که در آن سنت سماع یا رقص وجود ندارد. خانقاه: خانقاه یا خانگاه به محل آموزش، زندگی و تجمع درویشان و صوفیان گفته می‌شود.
چگونه به مقبره پیر پالاندوز برسیم؟
مقبره پیر پالاندوز درست بیرون از حرم قرار دارد و بازدیدکنندگان می‌توانند علاوه بر زیارت کریم اهل‌بیت سری هم به زیارتگاه این پیر صوفی بزنند. اگر از سمت در نواب صفوی وارد حرم شده باشید کارتان برای پیدا کردن مقبره راحت‌تر است،
اما اگر در سمت دیگری قرار دارید بهتر است خود را به همین در ورودی رسانده و آدرس آرامگاه پیر پالاندوز را پرس‌وجو کنید، البته که هیچ‌کس نمی‌تواند به‌اندازه‌ی خادمین حرم، به‌درستی راهنمایی‌تان کند.
بنابراین از سمت چپ ورودی نواب صفوی خارج‌شده و پس از پیاده‌روی دودقیقه‌ای و رسیدن به بازارچه‌های اطراف حرم تابلوی جمع‌وجوری را مشاهده می‌کنید که خیلی سرراست و راحت شمارا به سمت آرامگاه پیر پالاندوز هدایت می‌کند.
[irp posts=”1862″ name=”رزرو بلیط قطار مشهد”]
نگاهی گذرا به برخی خدماتی که توسط مهمانداران و پرسنل تشریفات در قطارهای ۵ ستاره فدک ارائه می شود:
[stextbox id=’info’ direction=’rtl’]
- قابلیت احضار مهماندار از طریق سیستم داخل کوپه و نمایش اطلاعات موقعیت مکانی قطار، سرعت، فاصله تا ایستگاه مقصد و ایستگاه پایانی، اعلام وضعیت آب و هوا در نمایشگرهای داخل کوپه
- قابلیت استفاده از اینترانت داخلی برای پخش فایلهای صوتی و تصویری در دستگاههای مختلف
- انتخاب درجه حرارت داخلی کوپهها از طرف مهمانان
- ارائه خدمات تشریفات و استقبال از مهمانان با فرش قرمز در سکوهای مسافری در هنگام عزیمت یا مراجعت از سفر
[/stextbox]
همچنین می توانید در هر لحظه از شبانه روز برای خرید بلیط قطار فدک از صفحه اصلی سایت استفاده نمایید.
قطار فدک رمز یک سفر با کیفیت می باشد.
[stextbox id=’info’ direction=’rtl’]
در صورت نیاز می توانید با شماره زیر با ما در ارتباط باشید
[/stextbox]
